Thục địa

Thục địa, công dụng thục địa, địa chỉ bán thục địa

Thục địa được nấu từ sinh địa hay còn gọi là sinh địa hoàng , thục địa được sử dụng nhiều trong những bài thuốc bắc.

Thục địa được sử dụng trong những bài thuốc đặc biệt trong những bài thuốc ngâm rượu thường có thục địa

Trên thị trường, thục địa cũng dược chế biến từ củ sinh địa và cũng có màu dược liệu là đen nhưng độ tin cậy không cao, có nơi dùng rỉ mật mía để tẩm ướp thay vì chế biến theo quy trình công phu mà người xưa gọi là cửu chưng, cửu sái (chưng 9 lần, phơi khô 9 lần).

Để chế biến thành Thục địa, người ta dùng củ sinh địa hoàng rửa sạch, phơi khô. Sau đó, cứ 10kg sinh địa cho thêm 1kg sa nhân, 2kg gừng khô bỏ vào nồi áp suất nấu với nhiệt độ từ 200 – 2200c. Nấu nồi áp suất giúp dược liệu giữ được tinh dầu, hương vị. Sau 12 tiếng, lấy dược liệu ra để nguội, phơi khoảng 2 – 3 ngày cho khô.

Dịch còn lại trong nồi được cô bớt rồi thêm một chút rượu, rồi đưa đi ủ vào số thục địa, cho nguyên liệu khô hút dịch này. Sau đó lại đem số thục địa và nước dịch còn lại vào nồi áp suất… Quy trình nấu thục địa như vậy lặp đi, lặp lại khoảng 4 – 5 lần là được. Lần cuối cùng dược liệu được phơi hoặc sấy khô. Chu trình nấu khoảng 15 ngày cho một mẻ dược liệu, thành phẩm là thục địa màu đen huyền, cứng và dẻo (khi gặp không khí), thơm. Thục địa qua chế biến như vậy để có tác dụng bổ thận và giảm đi tính nê trệ của sinh địa ban đầu.

Thục địa ( Radix Rehmanniae Glutinosae Conquitae)

Thục địa là do Sinh Địa chế biến thành, được ghi đầu tiên trong sách Bị ấp thiên kim yếu phương, tập 27 với tên Thục can địa hoàng. Thục địa là phần rrễ của cây Địa hoàng ( Rehmannia glutinóa Libosch, thuộc họ Hoa mõm chó ( Scrophulariaceae).

Tính vị qui kinh:

Ngọt hơi ôn, qui kinh Can thận.

Theo Y văn cổ:

• Sách Bản thảo cương mục: ngọt hơi đắng.
• Sách Bản thảo thập di: ôn.
• Sách Bản thảo cương mục: ngọt, hơi đắng, ôn, nhập thủ túc thiếu âm, quyết âm kinh.
• Sách Bản thảo tùng tân: nhập túc tam âm kinh.
• Sách Bản thảo tân biên: vị ngọt, ôn.

Thành phần chủ yếu:

B-sitosterol, mannitol, stigmasterol, campesterol, rehmannin, catalpol, arginine, glucose.

Tác dụng dược lý:

A.Theo Y học cổ truyền:

Dưỡng huyết tư âm, bổ tinh ích tủy. Chủ trị các chứng huyết hư, phụ nữ kinh nguyệt không đều, băng lậu .can thận âm hư, chứng tiêu khát, tinh huyết hư.

Trích đoạn Y văn cổ:

• Sách Bản thảo thập di: "ôn bổ".
• Sách Bản thảo cương mục (tập 16): "bổ cốt tủy, trưởng cơ nhục, sinh tinh huyết, bổ ngũ tạng, nội thương bất túc.làm rõ tai mắt, làm đen răng tóc, nam tử ngũ lao thất thương, nữ tử thương trung bào lậu, kinh lậu bất điều, thai sản bách bệnh".
• Sách Trân châu nang: "đại bổ huyết hư, bất túc thông huyết mạch, ích khí lực".
• Sách Cảnh nhạc toàn thư:" bổ huyết lấy Thục địa làm chính mà Khung qui làm tá dược. trị âm huyết hư không thể không có Thục địa".
• Sách Bản thảo tùng tân: " tư thận thủy cốt tủy, lợi huyết mạch, bổ ích chân âm, làm rõ tai mắt, làm đen râu tóc. Còn bổ tỳ âm, trị cửu tả, trị lao thương phong tý, âm hư phát nhiệt, ho khan, ho có đàm, suyễn, tức khó thở. sau khi mắc bệnh chân đùi đau nhức, sau đẻ bụng rốn đau cấp, chứng cảm âm hư, tiện táo, không ra mồ hôi, các chứng huyết động, tất cả chứng can thận âm hư, bách bệnh hư tổn là chủ dược thuốc tráng thủy".
• Sách Dược phẩm hóa nghĩa: "bổ huyết lấy Thục địa mà nấu chưng rượu, vị đắng thành ngọt, tính lương thành ôn vào kinh can bổ huyết... ích tâm huyết, bổ thận thủy".

B.Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại: thục địa

• Nước sắc Đại hoàng có tác dụng kháng viêm. Đối với chuột cống, thực nghiệm gây sưng tấy bằng Formalin vùng chân đùi, thuốc làm giảm sưng rõ.
• Địa hoàng làm hạ đường huyết. Cũng có báo cáo nói Địa hoàng làm tăng cao đường huyết của chuột cống hoặc không ảnh hưởng đến đường huyết bình thường của thỏ.
• Thuốc có tác dụng cường tim, hạ áp, cầm máu, bảo vệ gan, lợi tiểu, chống chất phóng xạ, chống nấm.
• Thuốc có tác dụng ức chế miễn dịch kiểu cocticoit nhưng không làm ức chế hoặc teo vỏ thượng thận. Thực nghiệm đã chứng minh Sinh địa và Thục địa đều có thể làm giảm tác dụng ức chế chức năng vỏ tuyến thượng thận của cocticoit.

Ứng dụng lâm sàng: thục địa

Trên lâm sàng Đông y, thường dung Thục địa trong các bài thuốc để trị các chứng sau:

1.Trị chứng âm hư ( hư nhiệt sốt âm ỉ vào chiều tối nặng hơn, sôt kéo dài, ra mồ hôi trộm, môi khô, lưỡi thon đỏ, mạch tế, sác.) thường gặp trong các bệnh nhiễm thời kỳ hồi phục, bệnh ung thư suy kiệt, bệnh chất tạo keo, viêm đa khớp dạng thấp, bệnh suy giảm miễn dịch . tùy tình hình bệnh lý có thể chọn dùng các bài sau:

• Tả qui hoàn ( Cảnh nhạc toàn thư): Thục địa 20g, Sơn thù, Câu kỷ tử, Thỏ ty tử, Lộc giác giao, Qui bản mỗi thứ 12g, Sơn dược 16g, Ngưu tất 12g, tán bột mịn luyện mật làm hoàn. Mỗi lần uống 8 - 12g, ngày 2 lần.
• Đại bổ âm hoàn ( Đơn khê tâm pháp): Thục địa (rượu chưng), Qui bản ( dấm chích) mỗi thứ 24g, Tri mẫu, Hoàng bá mỗi thứ 16g, Thục địa sắc lấy nước như trên, các vị thuốc tán bột mịn cùn tủy heo chưng chín luyện mật làm hoàn, mỗi lần uống 8 - 12g, ngày uống 2 lần sáng tối.
• Lục vị Địa hoàng hoàn ( Tiểu nhi dược chứng trực quyết): Thục địa hoàng 32g, Sơn dược 16g, Sơn thù 16g, Bạch linh, Trạch tả, Đơn bì mỗi thứ 12g. Thục địa sắc lấy nước còn bã cùng các vị thuốc khác sấy khô tán bột mịn trộn với nước Thục địa cho thêm mật ong vừa đủ làm hoàn nhỏ. Mỗi lần uống 8 - 12g, ngày 2 - 3 lần với nước sôi nguội hòa nước nuối nhạt, chủ yếu là bổ thận âm.

Đối với những bệnh viêm thận mạn, huyết áp cao, tiểu đường, suy nhược thần kinh thể âm hư, dùng bài Lục vị gia giảm có kết quả tốt, có thể cải thiện chức năng thận ( Nghiên cứu dược lý bài Phức phương Lục vị địa hoàng hoàn, Tác dụng của thuốc đối với huyết áp và chức năng thận đối với mô hình viêm thận của chuột trắng to - Tạp chí Nội khoa Trung hoa 12:23-25,1964.

2.Trị chứng huyết hư kinh nguyệt không đều ở phụ nữ hoặc các chứng huyết hư khác như sắc da tái nhợt, váng đầu, hoa mắt, ù tai, thiếu máu:thường dùng bài Tứ vật thang (Cục phương) gia giảm.

• Tứ vật thang: Thục địa 20g, Đương qui, Bạch thược mỗi thứ 12g, Xuyên khung 6 - 8g.
• Gia giảm: Khí hư gia Đảng sâm, Hoàng kỳ để bổ khí sinh huyết, nếu ứ huyết nặng gia thêm Đào nhân, Hồng hoa ( tức bài Đào hồng Tứ vật) để tăng tác dụng hoạt huyết hóa ứ. Trường hợp huyết hư kiêm hàn gia Nhục quế, Bào khương để ôn dưỡng huyết mạch. Nếu huyết hư sinh nội nhiệt gia thêm Liên kiều, Đơn bì, Thục địa thay bằng Sinh địa để lương huyết dưỡng huyết. Trường hợp huyết hư kèm chảy máu bỏ Xuyên khung gia A giao, Hoa hòe để bổ huyết chỉ huyết.

3.Trị hư suyễn: Kinh nghiệm cổ nhân có nói: " Thục địa là thuốc trị hư đờm". Bệnh nhân hư suyễn có thể dùng Thục địa uống thay trà phối hợp với Ngưu tất càng tốt. Có thể dùng các bài:

• Kim thủy lục quân tiễn ( Cảnh nhạc toàn thư): Đương qui 12g, Thục địa 16g, Trần bì 6g, Bán hạ chế gừng 8g, Bạch linh 12g, Chích thảo 4g, sắc uống.
• Đô khí hoàn ( Lục vị địa hoàng gia Ngũ vị tử) mỗi lần 8 -12g, ngày 2 lần, tùy tình hình bệnh có thể gia vị sắc uống.

4.Trị táo bón do âm hư:thường trở thành tập quán dùng Thục địa 80g sắc với thịt nạc heo uống.

5.Trị tiểu đường:dùng bài:

• Sinh tân chỉ khát thang ( kinh ngiệm): Đại Thục địa 12g, Thái tử sâm 16g, Sơn dược 20g, Ngũ vị tử 8g, sắc uống.

6.Trị viêm thoái hóa cột sống: dùng Thục địa 30 cân, Nhục thung dung 20 cân, đều sấy khô, tán bột mịn, Cốt toái bổ, Dâm dương hoắc, Kê huyết đằng, mỗi thứ 20 cân, La bạc tử 10 cân, sắc thành cao còn 22 cân, gia mật 3 cân, trộn đều luyện thành hoàn nặng 2,5g/hoàn, mỗi lần uống 2 hoàn, ngày uống 2 - 3 lần, liệu trình một tháng. Đã trị trên 3 vạn ca, theo 1000 ca được thống kê: kết quả tốt 803 ca, tiến bộ 141 ca, không kết quả 56 ca, phần lớn trong 1 - 2 liệu trình có kết quả ( Lưu bá Linh, Phân tích lâm sàng 1.000 ca viêm thoái hóa cột sống, Tạp chí Trung y Liêu ninh 1982,3:40).

7.Trị huyết áp:mỗi ngày dùng Thục địa 20 - 30g liên tục trong 2 tuần. Trị 62 ca kết quả tốt, huyết áp và cholesterol đều hạ, triglycerid giảm, não huyết lưu đồ và điện tâm đồ đều được cải thiện.

8.Trị tế bào thượng bì thực quản tăng sinh:dùng Lục vị địa hoàng gồm: Thục địa, Sơn thù, sơn dược, trạch tả, Phục linh, Đơn bì theo tỷ lệ 8:4:4:3:3:3, tán mịn, luyện mật làm hoàn. Mật, thuốc tỷ lệ mỗi thứ 1/2, mỗi hoàn 10g, mỗi lần uống 1 -2 hoàn, ngày uống 1 - 3 lần liên tục trong 12 năm. Đã trị 46 ca nghi ung thư thực quản và tế bào thực quản tăng sinh, kết quả ung thư hóa 1 ca, ổn định 4 ca, tiến bộ tốt 41 ca. Đối với tế bào thượng bì thực quản tăng sinh, tỷ lệ tiến bộ tốt 89,1% ( Bệnh viện Ung thư tỉnh Hà bắc: Nhận xét bước đầu về kết quả điều trị tế bào thượng bì thực quản tăng sinh bằng Lục vị Địa hoàng hoàn, Tạp chí Tân y dược học 1977,7:15).

Liều lượng thường dùng và chú ý lúc dùng:

• Liều: 10 - 30g, thuốc sắc, nấu cao, hoàn tán.
• Chú ý:
• Thục địa tính nê trệ cùng dùng với Trần bì, Sa nhân để dễ tiêu hóa hấp thu.
• Theo kinh nghiệm cổ truyền: Thục địa sao thành than để cầm máu.
• Thục địa ngâm rượu vừa có tác dụng bổ huyết vừa hoạt huyết.
• Trường hợp tỳ vị hư hàn, tiêu chảy, ăn kém hay đầy bụng, lúc cần nên phối hợp thuốc kiện tỳ hành khí.

Bài thuốc bổ dùng thục địa ngâm rượu 

Bài thuốc ngâm rượu Đại Bổ thang: dùng 30 vị thuốc quý, trong đó có Thục địa 60g, Tây dương sâm 20g, Đông trùng hạ thảo 20g, Hải mã 1 cặp, Lộc nhung 20g, Đương quy, Xuyên khung, Bạch thược, Ba kích, Nhục thung dung, Kỷ tử, Đỗ trọng, Ngưu tất… Bài thuốc bổ ngâm rượu này có tác dụng Đại bổ khí huyết, cường kiện gân cốt, bổ thận tráng dương rất thích hợp cho người suy nhược cơ thể, đau thần kinh tọa, ăn kém ngủ khó… Mỗi thang Đại Bổ thang ngâm với 10 lít rượu. Sau khi ngâm 1 tháng là có thể dùng được. Mỗi ngày bạn dùng 1-3 lần, mỗi lần 20-30ml. Kiên trì sử dụng với liều lượng hợp lý sẽ giúp khí huyết đầy đủ, hồng da đen tóc, sức khỏe dẻo dai.

Dùng thục địa ngâm rượu rất phổ biến vì tác dụng dưỡng âm của Thục địa giúp làm giảm tính nóng của rượu và tính nóng của những vị thuốc bổ dương khác, từ đó cân bằng âm dương, giúp cơ thể thấy dễ chịu, khoan khoái sau khi uống. Ngoài ra vị ngọt mát của Thục địa còn giúp cho thang thuốc ngâm rượu có hương vị thơm ngọt, dễ uống hơn. Mong rằng bạn sẽ có thang thuốc ngâm rượu với thục địa thơm ngon, sức khỏe ngày một tốt hơn.

Địa chỉ bán thục địa, nơi bán thục địa

Thục địa được sử dụng trong những bài thuốc bắc làm tăng thêm công dụng của những bài thuốc, thục địa là một vị thuốc bổ được sử dụng hầu hết trong các bài thuốc ngâm rượu.